اسناد مثبته گمرکی از دیدگاه سازمان جهانی گمرک

اسناد مثبته گمرکی به طور کلی اسنادی هستند که موید ورود کالا به ترتیب مجاز به کشور، انجام تشریفات قطعی گمرکی در خصوص آنها و ترخیص از گمرک با صدور سند و پرداخت کلیه وجوهی که ورود قطعی کالا تعلق می گیرد، است.


تعریف و اهمیت اسناد مثبته گمرکی از دیدگاه سازمان جهانی گمرک (WCO)
سازمان جهانی گمرک (WCO) اسناد مثبته گمرکی را به عنوان مجموعه ای از مدارک و اطلاعات ضروری برای اجرای صحیح و کارآمد عملیات گمرکی و تسهیل تجارت بین المللی تعریف می کند. این اسناد نقشی اساسی در تضمین رعایت مقررات گمرکی، جلوگیری از تقلب و قاچاق، و تسهیل ترخیص کالاها ایفا می کنند. در ادامه، توضیحات جامع تر و تخصصی تر در مورد برخی از مهم ترین این اسناد ارائه می شود:
۱. اظهارنامه گمرکی (Customs Declaration)
اظهارنامه گمرکی، سندی است که شامل تمامی اطلاعات مرتبط با کالاهای وارداتی یا صادراتی است. این اطلاعات شامل مشخصات کالا، ارزش، مبدأ، مقصد، و سایر جزئیات مرتبط است. این سند باید توسط صاحب کالا یا نماینده قانونی او تهیه و به گمرک ارائه شود و به عنوان مبنای محاسبه حقوق گمرکی، مالیات ها و سایر عوارض وارداتی و صادراتی استفاده می شود.اظهارنامه گمرکی ابزار اصلی برای اعمال مقررات گمرکی و اطمینان از صحت و کامل بودن اطلاعات ارائه شده به گمرک است.

۲. فاکتور تجاری (Commercial Invoice)
فاکتور تجاری، سندی است که توسط فروشنده صادر می شود و شامل اطلاعاتی مانند قیمت کالا، شرایط فروش، جزئیات پرداخت، و سایر مشخصات تجاری مرتبط با معامله است.
این سند برای تعیین ارزش کالاها و محاسبه حقوق گمرکی و مالیات ها استفاده می شود. فاکتور تجاری یکی از اسناد کلیدی برای تعیین ارزش اظهار شده کالاها است و به گمرک کمک می کند تا از صحت ارزش اظهار شده اطمینان حاصل کند.

۳. لیست بسته بندی (Packing List)
لیست بسته بندی، سندی است که جزئیات مربوط به بسته بندی کالاها را شامل می شود، مانند تعداد بسته ها، وزن هر بسته و محتویات هر بسته. این سند به گمرک کمک می کند تا محتوای بسته ها را بررسی و تأیید کند. لیست بسته بندی برای تسهیل بازرسی فیزیکی کالاها و اطمینان از صحت اطلاعات ارائه شده در اظهارنامه گمرکی ضروری است.

۴. بارنامه (Bill of Lading)
بارنامه، سندی است که توسط حمل کننده صادر می شود و نشان دهنده قرارداد حمل کالاها است. این سند شامل اطلاعاتی مانند مبدأ و مقصد حمل، مشخصات کالا و شرایط حمل است. بارنامه به عنوان سند مالکیت کالاها و قرارداد حمل و نقل عمل می کند. این سند برای ترخیص کالاها، انتقال مالکیت و حل و فصل اختلافات مربوط به حمل و نقل کالاها اهمیت زیادی دارد.

۵. گواهی مبدأ (Certificate of Origin)
گواهی مبدأ، سندی است که توسط اتاق بازرگانی یا نهاد مربوطه صادر می شود و نشان دهنده کشور مبدأ کالاها است. این سند برای تعیین تعرفه های گمرکی و استفاده از مزایای ترجیحی در توافق نامه های تجاری بین کشورها استفاده می شود. گواهی مبدأ برای تأیید اصالت و مبدأ کالاها و بهره مندی از تعرفه های ترجیحی یا معافیت های گمرکی ضروری است.

۶. گواهی بازرسی (Inspection Certificate)
گواهی بازرسی، سندی است که نشان دهنده بررسی و تأیید کیفیت و کمیت کالاها توسط یک سازمان بازرسی مستقل است. این سند معمولاً به درخواست خریدار یا طبق مقررات گمرکی صادر می شود تا از مطابقت کالاها با مشخصات سفارش داده شده اطمینان حاصل شود. گواهی بازرسی برای تضمین کیفیت و کمیت کالاها و حل و فصل اختلافات تجاری مرتبط با مشخصات کالاها اهمیت دارد.

۷. بیمه نامه (Insurance Certificate)
بیمه نامه، سندی است که نشان دهنده پوشش بیمه ای کالاها در برابر خطرات حمل و نقل است. این سند توسط شرکت بیمه صادر می شود و شامل شرایط بیمه و میزان پوشش است.
بیمه نامه برای حفاظت از سرمایه گذاری ها در برابر خطرات حمل و نقل و حوادث غیرمنتظره استفاده می شود. این سند برای جبران خسارت های احتمالی در حمل و نقل کالاها و تأمین امنیت مالی طرفین معامله ضروری است.
اسناد مثبته گمرکی ابزارهای حیاتی برای مدیریت و کنترل فرآیندهای گمرکی و تسهیل تجارت بین المللی هستند. هر یک از این اسناد نقشی حیاتی در تضمین رعایت مقررات گمرکی، جلوگیری از تقلب و قاچاق، و تسهیل ترخیص و حمل و نقل کالاها ایفا می کنند. آشنایی با این اسناد و استفاده صحیح از آنها برای تمامی طرف های درگیر در تجارت بین المللی اهمیت بالایی دارد.

کاربردها و اهمیت اسناد مثبته گمرکی
اسناد مثبته گمرکی در فرآیندهای گمرکی و تجارت بین المللی نقشی بی بدیل دارند و استفاده صحیح و دقیق از آنها می تواند به صورت چشمگیری فرآیند ترخیص کالاها را تسهیل و تسریع کند. این اسناد نه تنها ابزارهای قانونی برای اجرای مقررات گمرکی هستند، بلکه از منافع اقتصادی کشورها حمایت کرده و در مبارزه با تقلب و قاچاق نقش مؤثری دارند. در ادامه به بررسی دقیق تر کاربردها و اهمیت این اسناد پرداخته می شود:
۱. تسهیل و تسریع فرآیند ترخیص کالاها
اسناد مثبته گمرکی شامل اطلاعات کامل و دقیقی از کالاهای وارداتی و صادراتی هستند که به مقامات گمرکی امکان می دهند تا فرآیند ترخیص کالاها را با کارآیی بیشتری مدیریت کنند. وجود این اسناد، صحت و جامعیت اطلاعات ارائه شده را تضمین می کند و موجب کاهش زمان لازم برای بررسی و تأیید محموله ها می شود.

۲. اجرای مقررات و قوانین گمرکی
این اسناد به عنوان ابزارهای حیاتی برای اجرای دقیق مقررات و قوانین گمرکی عمل می کنند. اطلاعات مندرج در اسناد مثبته گمرکی به مقامات گمرکی امکان می دهد تا از رعایت کامل قوانین و مقررات مربوط به واردات و صادرات اطمینان حاصل کنند، که این شامل ارزیابی صحیح ارزش کالاها، تعیین تعرفه های گمرکی مناسب، و اعمال محدودیت ها و مقررات خاص می شود.

۳. حمایت از منافع اقتصادی کشورها
اسناد مثبته گمرکی به کشورهای مختلف کمک می کنند تا از منافع اقتصادی خود حمایت کنند. این اسناد امکان تعیین تعرفه های گمرکی مناسب برای کالاهای وارداتی را فراهم می کنند که به افزایش درآمدهای گمرکی و حمایت از تولیدات داخلی منجر می شود. علاوه بر این، اسناد مثبته گمرکی تضمین می کنند که توافق نامه های تجاری بین المللی به درستی و به صورت منصفانه اجرا شوند.

۴. مبارزه با تقلب و قاچاق
یکی از کاربردهای حیاتی اسناد مثبته گمرکی، مبارزه با تقلب و قاچاق کالاها است. این اسناد به مقامات گمرکی امکان می دهند تا محتوای کالاها را بررسی کرده و از صحت و کامل بودن اطلاعات ارائه شده اطمینان حاصل کنند. این امر به کاهش چشمگیر وقوع تقلب و قاچاق و افزایش امنیت تجارت بین المللی منجر می شود.

۵. افزایش شفافیت و اعتمادسازی در تجارت بین المللی
استفاده دقیق و منظم از اسناد مثبته گمرکی موجب افزایش شفافیت در تجارت بین المللی می شود. این شفافیت باعث تقویت اعتماد بین طرف های تجاری و مقامات گمرکی می شود. وجود این اسناد تضمین می کند که تمامی اطلاعات ارائه شده صحیح و کامل هستند و کلیه قوانین و مقررات رعایت شده اند.

۶. تسهیل حل و فصل اختلافات تجاری
در مواقع بروز اختلافات تجاری بین طرف های مختلف، اسناد مثبته گمرکی می توانند به عنوان شواهد معتبر در حل و فصل این اختلافات مورد استفاده قرار گیرند. این اسناد اطلاعات دقیق و مستندی از شرایط تجاری، محتوای کالاها، و توافقات انجام شده ارائه می دهند که می تواند به حل سریع و منصفانه اختلافات کمک کند.
اسناد مثبته گمرکی ابزارهای اساسی برای مدیریت و کنترل فرآیندهای گمرکی و تسهیل تجارت بین المللی هستند. استفاده صحیح و دقیق از این اسناد می تواند به تسهیل و تسریع فرآیند ترخیص کالاها، اجرای دقیق مقررات و قوانین گمرکی، حمایت از منافع اقتصادی کشورها، مبارزه مؤثر با تقلب و قاچاق، افزایش شفافیت و اعتمادسازی در تجارت بین المللی، و تسهیل حل و فصل اختلافات تجاری کمک کند. این اسناد به عنوان پایه ای برای اجرای صحیح و کارآمد تمامی عملیات گمرکی و تجاری عمل می کنند و برای تمامی طرف های درگیر در تجارت بین المللی اهمیت بالایی دارند.

قوانین و مقررات اجرایی در گمرکات ایران
در جمهوری اسلامی ایران، اسناد مثبته گمرکی بایستی بر اساس مجموعه ای از قوانین و مقررات دقیق و جامع تنظیم و ارائه شوند تا روند ورود و خروج کالاها به صورت قانونی و منظم انجام پذیرد. این قوانین و مقررات به منظور تسهیل و تسریع فرآیندهای گمرکی، حمایت از تجارت قانونی، و پیشگیری از تخلفات و قاچاق کالاها تدوین شده اند. در ادامه، به تفصیل به بررسی برخی از مهم ترین این قوانین و مقررات می پردازیم:

۱. قانون امور گمرکی
قانون امور گمرکی، که در سال ۱۳۹۰ توسط مجلس شورای اسلامی تصویب شد، چارچوب قانونی برای ورود و خروج کالاها از کشور را تعیین می کند. این قانون شامل بخش های مختلفی است که به صورت جزئی به موضوعاتی همچون تعیین تعرفه های گمرکی، معافیت ها، شرایط ترخیص کالا، و سایر الزامات گمرکی می پردازد. برخی از بخش های مهم این قانون عبارتند از:
تعرفه های گمرکی: تعیین میزان تعرفه های قابل اعمال بر کالاهای وارداتی و صادراتی.
معافیت ها: شرایط و موارد معافیت از پرداخت تعرفه های گمرکی.
ترخیص کالا: مقررات مربوط به ترخیص کالاها از گمرک و الزامات مربوط به ارائه اسناد مثبته.

۲. آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی
آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی به عنوان مکمل قانون امور گمرکی عمل می کند و شامل جزئیات و روش های اجرایی این قانون است. این آیین نامه به منظور تفسیر و اجرای مؤثر قانون امور گمرکی تدوین شده و به موضوعاتی نظیر فرآیندهای اداری، نحوه ارزیابی و بازرسی کالاها، و شرایط نگهداری و ترخیص کالاها از گمرک می پردازد. برخی از موارد مهم این آیین نامه شامل:
روش های ارزیابی کالا: تعیین روش ها و معیارهای ارزیابی ارزش کالاها برای اعمال تعرفه های گمرکی.
بازرسی کالا: دستورالعمل های مربوط به بازرسی کالاها توسط مأموران گمرکی.
شرایط نگهداری کالا: مقررات مربوط به نگهداری کالاها در انبارهای گمرکی تا زمان ترخیص.

۳. قوانین مرتبط با تجارت خارجی
قوانین مرتبط با تجارت خارجی در ایران شامل مجموعه ای از مقررات و دستورالعمل ها است که به واردات و صادرات کالاها می پردازد. این قوانین به منظور تنظیم و نظارت بر جریان کالاها بین ایران و سایر کشورها تدوین شده اند و شامل موارد زیر می شوند:
قانون مقررات صادرات و واردات: شامل مقررات و شرایط کلی برای صادرات و واردات کالاها.
آیین نامه ها و بخشنامه های وزارت صنعت، معدن و تجارت: دستورالعمل های اجرایی و بخشنامه هایی که به صورت دوره ای توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت صادر می شوند و شرایط و مقررات واردات و صادرات کالاها را تعیین می کنند.
قوانین و مقررات مربوط به مجوزهای واردات و صادرات: شرایط و مراحل اخذ مجوزهای لازم برای واردات و صادرات برخی کالاهای خاص.

۴. مقررات مربوط به مبارزه با قاچاق کالا
مقررات مربوط به مبارزه با قاچاق کالا به منظور جلوگیری از ورود و خروج غیرقانونی کالاها تدوین شده اند. این مقررات شامل:
قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز: قانونی که به منظور مقابله با پدیده قاچاق کالا و ارز تدوین شده و شامل مجازات ها و تدابیر لازم برای پیشگیری و مقابله با این تخلفات است.
دستورالعمل های اجرایی: مجموعه ای از دستورالعمل ها و بخشنامه ها که به اجرای مؤثر قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز کمک می کنند.
این مجموعه قوانین و مقررات، ساختاری جامع و منظم برای مدیریت و نظارت بر فرآیندهای گمرکی در ایران فراهم می آورند. رعایت دقیق این مقررات توسط تجار و بازرگانان، نه تنها به تسهیل و تسریع تجارت قانونی کمک می کند، بلکه موجب جلوگیری از تخلفات و قاچاق کالاها نیز می شود. با اجرای صحیح و کامل این قوانین و مقررات، محیطی شفاف و امن برای تجارت بین المللی در کشور فراهم خواهد شد.

اسناد مثبته گمرکی در تجارت بین المللی: کارکردها و کاربردها
اسناد مثبته گمرکی در تجارت بین المللی (صادرات و واردات) نقش اساسی و بی بدیلی در تسهیل، نظارت و اجرای مقررات گمرکی ایفا می کنند و در مراحل مختلف این فرآیندها مورد استفاده قرار می گیرند. در زیر به بررسی برخی از حوزه ها و مکان هایی که این اسناد در آن ها به کار گرفته می شوند، پرداخته می شود:

۱. گمرکات (Customs Offices)
گمرکات به عنوان نخستین محل ارائه و بررسی اسناد مثبته گمرکی، نقش کلیدی در فرآیندهای گمرکی دارند. در این مکان ها، اسناد مذکور برای موارد زیر استفاده می شوند:
ترخیص کالا: اسناد مثبته گمرکی برای ترخیص کالاها از گمرکات ضروری هستند.
ارزیابی تعرفه ها: این اسناد برای ارزیابی تعرفه های گمرکی و مالیات ها مورد استفاده قرار می گیرند.
بازرسی و تطابق: برای بررسی و تطابق کالاها با قوانین و مقررات گمرکی، اسناد مثبته گمرکی مورد نیاز است.

۲. بندرها و فرودگاه ها (Ports and Airports)
در این مکان ها، اسناد مثبته گمرکی در مدیریت حمل و نقل بین المللی نقش حیاتی ایفا می کنند:
بارگیری و تخلیه: اسنادی مانند بارنامه و لیست بسته بندی برای مدیریت عملیات بارگیری و تخلیه کالاها به کار می روند.
کنترل امنیتی: این اسناد به تضمین امنیت و صحت کالاهای حمل شده کمک می کنند.

۳. شرکت های حمل و نقل و لجستیک (Transportation and Logistics Companies)
این شرکت ها از اسناد مثبته گمرکی برای برنامه ریزی و مدیریت حمل و نقل کالاها بهره می گیرند:
روند حمل و نقل: اسنادی مانند بارنامه و گواهی بیمه برای برنامه ریزی و تضمین حمل و نقل کالاها استفاده می شوند.
پیگیری محموله: این شرکت ها از اسناد برای پیگیری و مدیریت محموله ها در طول مسیر بهره برداری می کنند.

۴. بانک ها و مؤسسات مالی (Banks and Financial Institutions)
در تراکنش های مالی مرتبط با تجارت بین المللی، اسناد مثبته گمرکی کاربرد فراوان دارند:
اعتبارات اسنادی (Letters of Credit): بانک ها از این اسناد برای اطمینان از صحت و کامل بودن تراکنش های مالی استفاده می کنند.
تضمین پرداخت: اسنادی مانند فاکتور تجاری و گواهی مبدأ برای تضمین پرداخت های مالی به کار می روند.

۵. شرکت های بازرسی (Inspection Companies)
این شرکت ها از اسناد مثبته گمرکی برای بررسی و تأیید صحت و کیفیت کالاها استفاده می کنند:
گواهی بازرسی: این اسناد تأیید می کنند که کالاها با مشخصات مندرج در قرارداد مطابقت دارند.

۶. سازمان های دولتی و نهادهای نظارتی (Government Agencies and Regulatory Bodies)
این سازمان ها برای اجرای مقررات و نظارت بر تجارت بین المللی از اسناد مثبته گمرکی بهره می برند:
نظارت بر مقررات: این سازمان ها از اسناد برای تضمین تطابق کالاها با مقررات واردات و صادرات استفاده می کنند.
جلوگیری از قاچاق: اسناد مثبته گمرکی به شناسایی و پیشگیری از قاچاق کالاها کمک می کنند.

کاربردهای اسناد مثبته گمرکی در حوزه های مختلف
تسریع در روند تجارت: این اسناد به تسریع و تسهیل فرآیندهای تجارت بین المللی کمک می کنند.
تضمین شفافیت و صحت اطلاعات: اسناد مثبته گمرکی اطلاعات دقیق و شفافی درباره کالاها و تراکنش های تجاری فراهم می کنند.
حمایت از تجارت قانونی: این اسناد به شناسایی و حمایت از تجارت قانونی کمک می کنند و از تخلفات جلوگیری می کنند.
تعیین تعرفه ها و مالیات ها: اطلاعات موجود در این اسناد برای تعیین تعرفه ها و مالیات های گمرکی استفاده می شود.
امنیت و سلامت کالاها: این اسناد به تضمین امنیت و سلامت کالاها در طول حمل و نقل کمک می کنند.

در مجموع، اسناد مثبته گمرکی در تمامی مراحل و حوزه های مرتبط با تجارت بین المللی، از جمله حمل و نقل، نظارت، مالی، بازرسی و اجرای مقررات، نقش حیاتی و اساسی دارند. بدون این اسناد، اجرای تجارت بین المللی به شکل مؤثر و قانونی امکان پذیر نخواهد بود. رعایت دقیق مقررات و استفاده صحیح از این اسناد، محیطی شفاف و امن برای تجارت بین المللی ایجاد می کند و به تسهیل و تسریع فرآیندهای تجاری کمک شایانی می نماید.


بازگشت به فهرست