CLEARANCE

The accomplishment of the Customs formalities necessary to allow goods to enter home use, to be exported or to be placed under another  ustoms procedure

ترخیص(کالا)
انجام تشریفات گمرکی ضروری، که اجازه میدهد کالا ورود قطعی شده، صادر شود یا تحت سایر رویه های گمرکی قرار گیرد.

ترخیص کالا به مجموعه ای از فرآیندها و مراحل اداری، اجرایی و قانونی اطلاق می شود که طی آن کالاهای وارداتی یا صادراتی، پس از انجام تمامی تشریفات لازم، اخذ مجوزهای قانونی، و پرداخت عوارض و مالیات های متعلقه، مجوز ورود یا خروج از حوزه گمرکی را دریافت می کنند. این فرآیند یکی از ارکان اساسی در زنجیره تأمین و تجارت بین المللی به شمار می آید و نقش تعیین کننده ای در جابه جایی قانونی کالاها از یک کشور به کشور دیگر ایفا می کند.

ترخیص کالا در سطح بین المللی:
ترخیص کالا در سطح جهانی تحت نظارت و رعایت دقیق چارچوب های قانونی و نظارتی انجام می شود که توسط سازمان های بین المللی معتبر، از جمله سازمان جهانی گمرک (WCO)، تنظیم و تدوین شده اند. این سازمان با تدوین و انتشار استانداردهای جهانی، از جمله کنوانسیون کیوتو اصلاح شده (Revised Kyoto Convention)، نقش مهمی در هماهنگی و تسهیل فرآیندهای گمرکی میان کشورهای عضو ایفا می کند. هدف اصلی از این اقدامات، تضمین امنیت زنجیره تأمین جهانی، حمایت از اقتصاد ملی کشورها، و اطمینان از رعایت مقررات و قوانین تجاری بین المللی است.

ارتباط با زنجیره تأمین جهانی:
فرآیند ترخیص کالا به طور مستقیم بر عملکرد زنجیره تأمین جهانی اثرگذار است. هرگونه تأخیر در این فرآیند می تواند منجر به افزایش هزینه های نگهداری، کاهش بهره وری و حتی از دست رفتن فرصت های تجاری شود. از این رو، استفاده از فناوری های نوین نظیر سیستم های مدیریت گمرکی (Customs Management Systems) و گمرک الکترونیکی (e-Customs) به منظور بهبود کارایی و افزایش سرعت انجام تشریفات گمرکی، اهمیت بالایی دارد.

چالش ها و تحولات آینده:
با وجود چالش های متعدد نظیر پیچیدگی قوانین، تنوع اسناد مورد نیاز و نیاز به هماهنگی میان نهادهای دولتی و بخش خصوصی، تحولات فناوری و روندهای جهانی نظیر دیجیتالی سازی، بهبود فرآیندهای گمرکی و افزایش شفافیت را نوید می دهند. این تحولات می توانند به ساده سازی تشریفات گمرکی، افزایش سرعت و کاهش هزینه های مربوطه کمک کنند، اما به همراه آن نیاز به بازنگری و تطبیق قوانین و مقررات موجود نیز مطرح می شود.
در مجموع، ترخیص کالا به عنوان یکی از مؤلفه های اساسی در تجارت بین المللی، نقشی حیاتی در تضمین امنیت، کارایی و رقابت پذیری اقتصادی کشورها ایفا می کند و نیازمند دقت و هماهنگی کامل با قوانین و مقررات ملی و بین المللی است.

کاربرد ترخیص کالا در تجارت بین المللی:
ترخیص کالا به عنوان یکی از مراحل بنیادی و غیرقابل اجتناب در فرآیند تجارت بین المللی، نقشی محوری در امکان پذیر ساختن ورود و خروج قانونی کالاها از مرزهای گمرکی کشورها ایفا می کند. بدون انجام این مراحل، انتقال کالا از یک کشور به کشور دیگر امکان پذیر نخواهد بود و این امر می تواند کل زنجیره تأمین بین المللی را مختل سازد. فرآیند ترخیص شامل ارزیابی دقیق و نظارت بر اسناد تجاری، بررسی انطباق کالاها با مقررات و استانداردهای مقصد و انجام محاسبات مالیاتی و گمرکی است.

بررسی مدارک تجاری:
یکی از ارکان اصلی در فرآیند ترخیص، بررسی و اعتبارسنجی اسناد تجاری است که شامل اسنادی همچون فاکتور تجاری (Commercial Invoice)، بارنامه (Bill of Lading)، گواهی مبدأ (Certificate of Origin)، لیست بسته بندی (Packing List) و دیگر اسناد مرتبط می شود. این اسناد، اطلاعات حیاتی در مورد مشخصات کالا، شرایط حمل و نقل، ارزش کالا و مبدا و مقصد نهایی آن را فراهم می آورند. گمرکات از این اطلاعات برای ارزیابی ارزش گمرکی کالا، تعیین تعرفه ها و محاسبه حقوق و عوارض مربوطه استفاده می کنند.

فاکتور تجاری (Commercial Invoice): این سند به عنوان یک مدرک کلیدی، جزئیات دقیق کالا، قیمت توافق شده، شرایط پرداخت و اطلاعات فروشنده و خریدار را شامل می شود. فاکتور تجاری پایه ای برای محاسبه ارزش گمرکی کالا و تعیین تعرفه های قابل اعمال به شمار می آید.

بارنامه (Bill of Lading): این سند علاوه بر تأیید مالکیت کالا، به عنوان قرارداد حمل و نقل عمل کرده و شرایط تحویل کالا را مشخص می کند. بارنامه همچنین به عنوان سندی معتبر در دعاوی تجاری و حقوقی مرتبط با حمل و نقل کالا استفاده می شود.

گواهی مبدأ (Certificate of Origin): این سند که معمولاً توسط اتاق های بازرگانی صادر می شود، کشور مبدأ تولید یا ساخت کالا را مشخص می نماید. گمرکات با استفاده از این سند، تعرفه های ترجیحی یا محدودیت های وارداتی را اعمال می کنند و از ورود کالاهای مشمول ممنوعیت های تجاری جلوگیری می نمایند.

لیست بسته بندی (Packing List): این سند اطلاعات دقیقی در مورد محتوای هر بسته، تعداد اقلام، نوع بسته بندی و وزن کالاها را ارائه می دهد و به گمرک در ارزیابی سریع تر و دقیق تر کالاها کمک می کند. این سند به ویژه در بازرسی های فیزیکی کالاها توسط مأموران گمرک کاربرد دارد.

ارزیابی کیفیت و انطباق با استانداردها:
فرآیند ترخیص کالا همچنین شامل بررسی تطابق کالاها با استانداردهای فنی، بهداشتی، ایمنی و زیست محیطی کشور مقصد است. این ارزیابی ها به منظور اطمینان از انطباق کالاها با الزامات قانونی و جلوگیری از ورود کالاهای نامرغوب یا خطرناک به بازار انجام می شود. در این راستا، بسیاری از کشورها نیازمند ارائه گواهی های تطابق با استانداردهای ملی و بین المللی هستند. این گواهی ها می توانند شامل تست های آزمایشگاهی، بازرسی های میدانی و بررسی مستندات فنی کالاها باشند.
برای کالاهای حساس نظیر محصولات غذایی، دارویی و کالاهای مصرفی که تأثیر مستقیم بر سلامت و ایمنی مصرف کنندگان دارند، انجام این ارزیابی ها و دریافت گواهی های لازم الزامی است. عدم رعایت این مقررات می تواند منجر به توقیف، بازگرداندن یا حتی تخریب کالا در کشور مقصد شود.

بازرسی فیزیکی و ارزیابی مالی:
در کنار بررسی اسناد، در برخی موارد، بازرسی های فیزیکی نیز بخشی از فرآیند ترخیص کالا محسوب می شود. این بازرسی ها به منظور اطمینان از تطابق واقعی کالاها با اطلاعات مندرج در اسناد و همچنین شناسایی هرگونه تقلب یا تخلف احتمالی انجام می شود. مأموران گمرک ممکن است به بررسی محتوای بسته ها، ارزیابی صحت و سلامت کالاها و مطابقت آن ها با مقررات مربوطه بپردازند.
در نهایت، یکی از مراحل کلیدی در ترخیص کالا، محاسبه و پرداخت حقوق و عوارض گمرکی است. این مرحله شامل محاسبه تعرفه های گمرکی بر اساس نوع و ارزش کالاها و پرداخت مالیات ها و عوارض مربوطه می شود. تعرفه های گمرکی ممکن است بسته به نوع کالا، مبدأ آن و توافق نامه های تجاری بین المللی که کشورها در آن ها مشارکت دارند، متفاوت باشد. پرداخت این هزینه ها شرط لازم برای صدور پروانه ترخیص و اجازه ورود یا خروج کالا از گمرک است.

اهمیت ترخیص کالا در زنجیره تأمین:
ترخیص کالا به عنوان یک عنصر حیاتی در زنجیره تأمین جهانی، تأثیر مستقیمی بر زمان بندی و هزینه های مرتبط با تجارت بین المللی دارد. تأخیر در ترخیص کالاها می تواند منجر به افزایش هزینه های نگهداری، کاهش بهره وری زنجیره تأمین، و حتی ازدست رفتن فرصت های تجاری مهم شود. از این رو، تسریع و بهینه سازی فرآیندهای ترخیص از طریق استفاده از فناوری های نوین نظیر سیستم های مدیریت گمرکی (Customs Management Systems) و گمرک الکترونیک (e-Customs) اهمیت بسیاری پیدا کرده است.
در نهایت، تسلط بر فرآیندهای ترخیص کالا و شناخت دقیق مقررات مربوطه برای فعالان عرصه تجارت بین المللی امری ضروری و حیاتی است. هرگونه نقص در اجرای این مراحل می تواند عواقب مالی و قانونی جدی به دنبال داشته باشد و موجب ایجاد موانع جدی در مسیر تجارت جهانی شود.

مقررات و قوانین اجرایی در گمرکات ایران:
در جمهوری اسلامی ایران، فرآیند ترخیص کالا تحت نظارت مستقیم سازمان گمرک جمهوری اسلامی ایران صورت می گیرد. این سازمان به عنوان یکی از نهادهای کلیدی در ساختار اقتصادی کشور، وظیفه نظارت و کنترل بر ورود و خروج کالاها از مرزهای کشور را بر عهده دارد. عملیات ترخیص کالا مستلزم رعایت مجموعه ای از قوانین و مقررات پیچیده و دقیق است که برای تضمین انطباق با سیاست های تجاری، تأمین درآمدهای دولتی، حمایت از تولیدات داخلی و حفظ امنیت اقتصادی کشور تدوین شده اند.

قوانین و مقررات اصلی:
قانون امور گمرکی:
قانون امور گمرکی به عنوان چارچوب قانونی اصلی در امور گمرکی ایران، اساس و زیربنای تمامی فعالیت های گمرکی را تشکیل می دهد. این قانون تمامی جنبه های عملیات گمرکی را از جمله نحوه اظهار و ارزیابی کالاها، محاسبه و اخذ حقوق و عوارض گمرکی، روش های بازرسی و کنترل کالاها و همچنین رسیدگی به تخلفات گمرکی را پوشش می دهد. این قانون با هدف تطبیق با تحولات جهانی و بهبود فرآیندهای گمرکی، چندین بار بازنگری شده است تا بتواند پاسخگوی نیازهای متغیر بازار و تجارت جهانی باشد.
از جمله مفاد مهم این قانون، تعیین شیوه های محاسبه ارزش گمرکی کالاها، طبقه بندی تعرفه ای و مقررات مربوط به واردات و صادرات موقت، رویه های خاص گمرکی نظیر واردات قطعی، صادرات قطعی و معافیت های گمرکی می باشد. این قانون همچنین به موارد مرتبط با تخلفات گمرکی، جریمه ها و روش های حل و فصل اختلافات گمرکی می پردازد.

آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی:
آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی به عنوان مکمل و تفسیرکننده قانون امور گمرکی، جزئیات دقیقی را در خصوص اجرای این قانون ارائه می دهد. این آیین نامه شامل دستورالعمل های تفصیلی در مورد فرآیندهای اظهار کالا، نحوه ارزیابی و بازرسی کالاها، روش های محاسبه و پرداخت عوارض و مالیات ها، و الزامات اسنادی است که واردکنندگان و صادرکنندگان باید ارائه کنند.
علاوه بر این، آیین نامه اجرایی به نحوه رسیدگی به اعتراضات گمرکی، شرایط لازم برای ترخیص کالاهای مشروط و خاص، و مقررات مربوط به مناطق آزاد تجاری و ویژه اقتصادی نیز می پردازد. این آیین نامه به صورت دوره ای به روزرسانی می شود تا هماهنگ با تغییرات قوانین ملی و مقررات بین المللی باشد.

دستورالعمل های مرتبط با تجارت خارجی:
دستورالعمل ها و بخشنامه های صادره از سوی نهادهای مختلف دولتی از جمله وزارت صنعت، معدن و تجارت، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، و سایر دستگاه های مرتبط نیز نقش تعیین کننده ای در فرآیند ترخیص کالا دارند. این دستورالعمل ها شامل ضوابط و مقررات خاصی برای واردات و صادرات کالاها، مقررات ارزی و مالی، و استانداردها و مجوزهای لازم برای ورود کالاهای مختلف به کشور می باشند.
برای مثال، واردات برخی کالاها نیازمند اخذ مجوزهای خاص از نهادهای نظارتی همچون سازمان ملی استاندارد، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان حفاظت محیط زیست است. عدم ارائه این مجوزها می تواند منجر به توقیف یا بازداشت کالاها در گمرک شود. همچنین، دستورالعمل های بانک مرکزی مربوط به نحوه تأمین ارز و تسویه اعتبارات اسنادی نیز بخشی از این فرآیند محسوب می شوند.

مراحل اجرایی ترخیص کالا:
تکمیل و تسلیم اظهارنامه گمرکی:
نخستین گام در فرآیند ترخیص کالا، تهیه و تسلیم اظهارنامه گمرکی است که باید تمامی جزئیات مربوط به کالا از جمله نوع کالا، ارزش، وزن، مبدأ و مقصد نهایی آن را شامل شود. این اظهارنامه به عنوان سند اصلی برای ارزیابی گمرکی کالا مورد استفاده قرار می گیرد و باید به طور دقیق و مطابق با مقررات تکمیل شود.

بازرسی و ارزیابی کالا:
پس از تسلیم اظهارنامه، گمرک اقدام به بررسی و ارزیابی کالا می کند. این مرحله ممکن است شامل بازرسی فیزیکی کالاها برای تطبیق با اطلاعات مندرج در اظهارنامه، تعیین ارزش گمرکی کالا و ارزیابی مطابقت آن با مقررات و استانداردهای ملی باشد. بازرسی های فیزیکی به ویژه در مواردی که کالاها مشکوک به تخلف یا عدم تطابق با استانداردها باشند، اهمیت ویژه ای دارد.

محاسبه و پرداخت حقوق و عوارض گمرکی:
در این مرحله، حقوق و عوارض گمرکی بر اساس تعرفه های تعیین شده برای نوع کالا و ارزش آن محاسبه می شود. پرداخت این هزینه ها از سوی واردکننده یا نماینده قانونی او صورت می گیرد و بدون پرداخت کامل این مبالغ، امکان صدور پروانه ترخیص وجود ندارد.

صدور پروانه ترخیص:
پس از انجام تمامی مراحل پیشین و پرداخت حقوق و عوارض گمرکی، پروانه ترخیص صادر می شود که به عنوان مجوز نهایی برای خروج کالا از گمرک و ورود به شبکه تجاری کشور عمل می کند. این پروانه نشان دهنده تکمیل تمامی مراحل قانونی و اجرایی مورد نیاز برای ورود یا خروج کالا از کشور است.

اهمیت آگاهی از قوانین گمرکی:
درک و آگاهی دقیق از قوانین و مقررات گمرکی برای فعالان اقتصادی و تجاری که در حوزه واردات و صادرات فعالیت می کنند، امری ضروری است. تخطی از این مقررات می تواند عواقب جدی از جمله جریمه های سنگین، توقیف کالاها، و حتی پیگرد قانونی را در پی داشته باشد. بنابراین، به روزرسانی مستمر اطلاعات و دانش در زمینه مقررات گمرکی و دستورالعمل های مرتبط با تجارت خارجی، برای جلوگیری از مشکلات احتمالی و تسهیل فرآیندهای تجاری حیاتی است.

مراحل کلی ترخیص کالا:
فرآیند ترخیص کالا شامل چندین مرحله حیاتی و پیچیده است که هر یک از آن ها به منظور تضمین رعایت قوانین گمرکی و تسهیل در ورود و خروج کالاها از مرزهای کشور انجام می شود. این مراحل شامل ثبت اظهارنامه گمرکی، ارزیابی و بازرسی کالا، پرداخت هزینه ها و عوارض گمرکی، و در نهایت صدور پروانه ترخیص است. در ادامه، این مراحل به طور کامل تر و تخصصی تر توضیح داده می شوند:
۱. ثبت اظهارنامه گمرکی:
اولین گام در فرآیند ترخیص کالا، ثبت و تسلیم اظهارنامه گمرکی است. اظهارنامه گمرکی یک سند رسمی و قانونی است که توسط واردکننده یا نماینده قانونی وی به گمرک ارائه می شود. این اظهارنامه باید حاوی اطلاعات دقیق و جامعی باشد که شامل موارد زیر است:
مشخصات کالا: این بخش شامل توضیحاتی درباره نوع کالا، تعداد، وزن خالص و ناخالص، ابعاد فیزیکی و بسته بندی است. این اطلاعات باید به طور دقیق و کامل ارائه شود تا از بروز هرگونه مغایرت جلوگیری شود.
ارزش کالا: ارزش تجاری کالا که معمولاً بر اساس فاکتور تجاری (Commercial Invoice) اعلام می شود. این ارزش مبنای محاسبه حقوق و عوارض گمرکی و مالیات های مربوطه قرار می گیرد.
جزئیات بسته بندی: نوع و تعداد بسته ها، مواد استفاده شده در بسته بندی و هرگونه علامت یا شناسایی بسته بندی که ممکن است در فرآیند بازرسی مورد نیاز باشد.
مبدأ و مقصد کالا: اطلاعات مربوط به کشور تولیدکننده کالا (مبدأ) و کشور مقصد نهایی. این اطلاعات می تواند بر تعرفه ها و مقررات اعمال شده تأثیرگذار باشد.
شیوه حمل و نقل: اطلاعات مربوط به روش حمل کالا (دریایی، هوایی، زمینی یا ریلی)، شرکت حمل و نقل، و شماره بارنامه.
اظهارنامه گمرکی باید از طریق سامانه های الکترونیکی گمرک (در ایران، سامانه EPL) به گمرک ارائه شود. اطلاعات مندرج در اظهارنامه باید کاملاً صحیح و منطبق با واقعیت باشد، زیرا هرگونه اشتباه یا نقص در اطلاعات می تواند منجر به تأخیر در فرآیند ترخیص یا اعمال جریمه های سنگین شود.

۲. ارزیابی و بازرسی کالا:
پس از ثبت اظهارنامه گمرکی، گمرک اقدام به ارزیابی دقیق اسناد و در برخی موارد، بازرسی فیزیکی کالاها می کند. این مرحله شامل چندین اقدام کلیدی است:
بررسی اسناد: گمرک اسناد ارائه شده همراه با کالاها را بررسی می کند تا از صحت اطلاعات اظهار شده اطمینان حاصل نماید. این اسناد ممکن است شامل فاکتور تجاری، بارنامه، گواهی مبدأ، و سایر مدارک مرتبط با محموله باشد.
ارزیابی ارزش گمرکی: ارزش گمرکی کالاها بر اساس اسناد ارائه شده و مطابق با مقررات گمرکی تعیین می شود. این ارزش به عنوان مبنای محاسبه تعرفه های گمرکی و سایر هزینه های مرتبط با واردات یا صادرات کالا مورد استفاده قرار می گیرد.
بازرسی فیزیکی کالا: در مواردی که گمرک نیاز به تأیید صحت اطلاعات مندرج در اظهارنامه داشته باشد یا در صورت وجود شک و تردید نسبت به محتویات محموله، بازرسی فیزیکی کالاها انجام می شود. این بازرسی به منظور شناسایی هرگونه مغایرت، بررسی کیفیت و انطباق با استانداردهای لازم و همچنین جلوگیری از تخلفات احتمالی صورت می گیرد.

۳. پرداخت هزینه ها و عوارض گمرکی:
پس از اتمام مرحله ارزیابی و بازرسی، گمرک هزینه ها و عوارض گمرکی مربوط به کالاها را محاسبه و ابلاغ می کند. این هزینه ها شامل موارد زیر است:
تعرفه های گمرکی: تعرفه های گمرکی بر اساس طبقه بندی کالایی و ارزش گمرکی محموله محاسبه می شود. تعرفه های گمرکی ممکن است بسته به نوع کالا، مبدأ آن و توافق نامه های تجاری دوجانبه یا چندجانبه، متفاوت باشد.
مالیات ها و عوارض: شامل مالیات بر ارزش افزوده (VAT)، عوارض ویژه صادرات یا واردات و سایر هزینه های مرتبط که بر اساس مقررات ملی تعیین می شود.
پرداخت این هزینه ها و عوارض باید قبل از صدور پروانه ترخیص انجام شود. در برخی موارد، امکان ارائه ضمانت نامه بانکی به جای پرداخت نقدی وجود دارد، اما این مورد بستگی به سیاست های گمرک و شرایط خاص پرونده دارد.

۴. صدور پروانه ترخیص:
پس از انجام تمامی مراحل فوق و تأیید گمرک از صحت اجرای فرآیندها، پروانه ترخیص کالا صادر می شود. این پروانه به عنوان مجوز نهایی و رسمی، امکان خروج کالا از گمرک و ورود به بازار داخلی یا ارسال به مقصد صادراتی را فراهم می سازد.
پروانه ترخیص حاوی اطلاعات کاملی از جمله شماره اظهارنامه، مشخصات کالاها، ارزش گمرکی، مبلغ پرداختی و محل تحویل کالا است. صدور این پروانه نشان دهنده اتمام تمامی مراحل قانونی و اجرایی مورد نیاز برای ترخیص کالا است.


بازگشت به فهرست