عناصر شیمیایی واحدهای اساسی ماده هستند که از اتم های یکسان تشکیل شده اند. هر عنصر با تعداد مشخصی از پروتون ها در هسته اتم خود شناسایی می شود، که این تعداد، عدد اتمی عنصر را تعیین می کند. خواص فیزیکی و شیمیایی عناصر عمدتاً به ترتیب قرارگیری الکترون ها در اطراف هسته و تعداد پروتون ها بستگی دارد. در مجموع ۱۱۸ عنصر شناخته شده است که هر یک در جدول تناوبی با نماد شیمیایی و عدد اتمی مشخصی نشان داده می شوند.
ایزوتوپ ها و تفاوت های آن ها با عناصر
ایزوتوپ ها گونه هایی از یک عنصر شیمیایی هستند که تعداد پروتون های یکسان اما تعداد نوترون های متفاوتی در هسته خود دارند. این اختلاف در تعداد نوترون ها باعث تغییر در جرم اتمی و برخی خواص فیزیکی ایزوتوپ ها می شود، در حالی که خواص شیمیایی آن ها تقریباً بدون تغییر باقی می ماند. برای مثال، کلر دو ایزوتوپ طبیعی با اعداد جرمی ۳۵ و ۳۷ دارد که به ترتیب ۷۵.۷۸٪ و ۲۴.۲۲٪ از کل کلر طبیعی را تشکیل می دهند.
کاربردهای صنعتی و علمی عناصر و ایزوتوپ ها
پزشکی:
ایزوتوپ های رادیواکتیو: در پزشکی هسته ای برای تشخیص و درمان بیماری ها استفاده می شوند. برای مثال، ید-۱۳۱ به طور گسترده ای برای درمان بیماری های تیروئید به کار می رود، در حالی که تکنسیوم-۹۹m در بسیاری از تصویربرداری های پزشکی استفاده می شود.
ایزوتوپ های پایدار: در آزمایش های متابولیکی برای ردگیری فرآیندهای بیولوژیکی و فیزیولوژیکی بدن کاربرد دارند.
صنعت:
کنترل کیفیت: ایزوتوپ های رادیواکتیو در فرآیندهای صنعتی برای تشخیص ناهنجاری ها و کنترل کیفیت محصولات به کار می روند. برای مثال، کبالت-۶۰ در دستگاه های پرتودهی صنعتی برای استریل کردن مواد پزشکی استفاده می شود.
تحلیل های ژئوفیزیکی: ایزوتوپ های پایدار در آنالیزهای سنگ ها و مواد معدنی زیرسطحی برای شناسایی منابع انرژی و مواد معدنی کاربرد دارند.
کشاورزی:
کودها و سموم: ایزوتوپ های پایدار برای تحقیق درباره کارایی کودها و سموم و نحوه جذب آن ها توسط گیاهان به کار می روند.
پژوهش های محیطی و باستان شناسی:
کربن-۱۴: یکی از مهم ترین ایزوتوپ های مورد استفاده در تعیین سن نمونه های باستان شناسی است. این ایزوتوپ به محققان کمک می کند تا قدمت اجسام و مواد آلی را تعیین کنند.
ایزوتوپ های اکسیژن و هیدروژن: در مطالعه چرخه آب و تغییرات اقلیمی کاربرد دارند.
نکات کلیدی در ترخیص عناصر و ایزوتوپ ها:
مجوزهای واردات و صادرات:
ایزوتوپ های رادیواکتیو: واردات و صادرات این مواد به شدت تحت نظارت و کنترل سازمان های بین المللی و ملی است. در ایران، مجوزهای واردات و صادرات این مواد از سوی سازمان انرژی اتمی ایران و وزارت بهداشت صادر می شود.
عناصر شیمیایی خطرناک: برخی عناصر مانند جیوه و ترکیبات آن، به دلیل خطرات زیست محیطی و بهداشتی، تحت محدودیت های شدیدی قرار دارند.
بسته بندی و حمل و نقل:
مواد رادیواکتیو: بسته بندی و حمل این مواد باید مطابق با دستورالعمل های آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA) و مقررات مربوط به حمل و نقل بین المللی صورت گیرد. استفاده از کانتینرهای محافظت شده با دیواره های ضخیم و ایمن، ضروری است.
عناصر واکنش پذیر: برخی عناصر شیمیایی مانند سدیم و پتاسیم که در حضور آب واکنش های شدید نشان می دهند، نیاز به بسته بندی در محیط های بدون هوا و دور از رطوبت دارند.
HS Code (تعرفه گمرکی):
ایزوتوپ ها: کدهای تعرفه گمرکی ایزوتوپ های رادیواکتیو به طور کلی تحت HS Code ۲۸۴۴ طبقه بندی می شوند. این کد شامل تمام مواد رادیواکتیو، شامل ایزوتوپ ها و ترکیبات آن ها است.
عناصر شیمیایی: هر عنصر شیمیایی یک HS Code خاص دارد. به عنوان مثال، جیوه تحت کد ۲۸۰۵ قرار می گیرد.
مقررات زیست محیطی و بهداشتی:
ایزوتوپ های پایدار و رادیواکتیو: رعایت مقررات ایمنی زیست محیطی و بهداشتی در تولید، بسته بندی، حمل و نقل و نگهداری ایزوتوپ ها ضروری است. این مقررات شامل دستورالعمل های ایمنی برای جلوگیری از نشت و انتشار این مواد به محیط زیست است.
عناصر شیمیایی خطرناک: برخی عناصر شیمیایی به دلیل خطرات زیست محیطی تحت نظارت شدید قرار دارند و حمل و نقل آن ها باید مطابق با استانداردهای بین المللی باشد.
حجم واردات و صادرات عناصر و ایزوتوپ ها
واردات و صادرات عناصر و ایزوتوپ ها به شدت به نیازهای صنعتی و پزشکی بستگی دارد. کشورهای توسعه یافته عمدتاً صادرکننده ایزوتوپ ها و مواد شیمیایی پیچیده هستند، در حالی که کشورهای در حال توسعه واردکننده این مواد برای استفاده در صنایع مختلف خود می باشند.
ایالات متحده، روسیه، و فرانسه: از بزرگترین صادرکنندگان ایزوتوپ های رادیواکتیو و پایدار در جهان هستند.
ژاپن، چین، و هند: از بزرگترین واردکنندگان این مواد هستند.
شرایط خاص واردات و صادرات
واردات و صادرات عناصر و ایزوتوپ ها ممکن است بسته به شرایط خاص کشورهای مختلف محدودیت هایی داشته باشد. برای مثال، برخی از کشورها به دلایل امنیتی، صادرات ایزوتوپ های رادیواکتیو را به شدت کنترل می کنند. همچنین، عناصر شیمیایی که قابلیت استفاده دوگانه (دو منظوره) دارند، ممکن است تحت مقررات خاصی برای جلوگیری از استفاده نادرست قرار گیرند.
ترخیص کالاهای خاص در صورت اخذ مجوزهای خاص امکان پذیر است.
