CUSTOMS FORMALITIES

All the operations which must be carried out by the persons concerned and by the Customs in order to comply with the Customs law

تشریفات گمرکی
کلیه عملیاتی است که باید در راستای رعایت قانون گمرکی توسط اشخاص ذینفع و گمرک انجام گیرد.

اصطلاح تشریفات گمرکی یا Customs Formalities در چهارچوب سازمان جهانی گمرک (WCO)، به مجموعه ای از عملیات های حقوقی، اداری و فنی اطلاق می شود که به منظور اعمال مقررات گمرکی، نظارت بر عبور کالاها از مرزهای بین المللی و تضمین رعایت الزامات قانونی و مالی توسط فعالان اقتصادی، از جمله واردکنندگان، صادرکنندگان و سایر ذینفعان تجارت بین المللی، اجرا می شود. این تشریفات شامل مراحل مختلفی است که به طور دقیق تر و با استفاده از ابزارها و رویه های پیشرفته مورد بررسی قرار می گیرند. در ادامه، جزئیات هر یک از این مراحل به تفصیل و با استفاده از اصطلاحات تخصصی تر توضیح داده شده است:
۱. ثبت و اظهار کالاها (Goods Declaration)
در مرحله اولیه، فعالان تجاری مکلف به تهیه و تسلیم یک اظهارنامه گمرکی جامع به مقامات گمرکی می باشند. این اظهارنامه شامل اطلاعات دقیق و تفصیلی در مورد محموله ها، مانند:
کد سیستم هماهنگ شده (HS Code) که به منظور طبقه بندی کالاها استفاده می شود و پایه ای برای محاسبه تعرفه ها و سایر تعهدات مالیاتی است.
منشأ و مقصد نهایی کالاها که در تعیین تعرفه ها، مقررات محدودیتی و ترجیحی اعمال می شود.
ارزش گمرکی کالاها که به عنوان مبنای محاسبه حقوق و عوارض گمرکی استفاده می شود.
تعداد و وزن خالص و ناخالص کالاها که به همراه اطلاعات حمل و نقل و سایر اسناد حمایتی مانند بارنامه ها و فاکتورهای تجاری، برای ارزیابی و بررسی مورد استفاده قرار می گیرند.
اظهارنامه ها باید بر اساس استانداردهای تعیین شده توسط WCO و با استفاده از سامانه های الکترونیکی پیشرفته که به تبادل داده ها و خودکارسازی فرآیندها کمک می کنند، تهیه و ارسال شوند.

۲. ارزیابی و بررسی (Assessment and Examination)
پس از دریافت اظهارنامه، مقامات گمرکی موظف به ارزیابی دقیق اطلاعات ارائه شده و در صورت لزوم، انجام بازرسی های فیزیکی بر روی کالاها هستند. این ارزیابی شامل دو مرحله اصلی است:
ارزیابی اسنادی: تحلیل و تطبیق اطلاعات اظهارنامه با اسناد پشتیبان مانند فاکتورهای تجاری، اسناد حمل و نقل و گواهی های مبدأ، که برای تأیید صحت داده ها و انطباق با مقررات لازم است.
بازرسی فیزیکی: در مواردی که ریسک ها یا ناهماهنگی هایی شناسایی شوند، مأموران گمرکی ممکن است اقدام به بازرسی فیزیکی کالاها کنند. این فرآیند می تواند شامل استفاده از تکنولوژی های پیشرفته مانند اسکنرهای ایکس ری، سیستم های تشخیص گازهای شیمیایی یا حتی آزمایشگاه های سیار برای تجزیه و تحلیل کالاها باشد.

۳. محاسبه و پرداخت عوارض و مالیات (Calculation and Payment of Duties and Taxes)
در این مرحله، بر اساس اطلاعات ارائه شده و پس از انجام ارزیابی ها، مقامات گمرکی اقدام به محاسبه دقیق عوارض و مالیات های مرتبط با کالاها می کنند. این محاسبات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
حقوق گمرکی (Customs Duties): که بر اساس ارزش گمرکی، تعرفه های وارداتی و نرخ های مصوب توسط دولت محاسبه می شود.
مالیات بر ارزش افزوده (VAT): که بسته به سیاست های مالیاتی کشور مقصد، بر ارزش نهایی کالاها اعمال می شود.
عوارض حفاظتی و ضد دامپینگ: که به منظور حمایت از صنایع داخلی و جلوگیری از رقابت ناعادلانه ممکن است وضع شده باشند.
پرداخت این هزینه ها می تواند به صورت الکترونیکی از طریق پلتفرم های پرداخت رسمی یا سیستم های مالی متمرکز انجام شود. برخی کشورها ممکن است به فعالان تجاری معتبر امکان استفاده از تسهیلات پرداخت تأخیری یا اعتباری را نیز بدهند.

۴. صدور مجوز ترخیص (Release Authorization)
پس از تکمیل مراحل ارزیابی و پرداخت های مربوطه، گمرک اقدام به صدور مجوز ترخیص کالا می کند. این مجوز، سندی قانونی است که اجازه می دهد کالاها از گمرک خارج شده و به مقصد نهایی خود حمل شوند. فرآیند صدور مجوز می تواند به طور کامل الکترونیکی باشد و در بستر سامانه های یکپارچه ای که توسط WCO ترویج می شوند، انجام گیرد. این سامانه ها به تسریع در روند ترخیص کمک کرده و شفافیت و کارایی را افزایش می دهند.

۵. کنترل پس از ترخیص (Post-Clearance Audit)
پس از صدور مجوز و خروج کالاها از گمرک، برخی کشورها برنامه های کنترل پس از ترخیص را به اجرا می گذارند. این برنامه ها به مقامات گمرکی اجازه می دهند که از طریق:
ممیزی های اسنادی: بررسی دقیق اسناد و گزارش های مالی شرکت ها به منظور تأیید صحت اطلاعات ارائه شده و رعایت کامل مقررات.
بازرسی های فیزیکی مجدد: انجام بازرسی های فیزیکی بر روی کالاهایی که در انبارها یا مراکز توزیع نگهداری می شوند.
تطبیق حساب ها و گزارشات: مقایسه و تطبیق گزارش های مالی و تجاری با اظهارنامه های گمرکی به منظور اطمینان از پرداخت صحیح عوارض و مالیات ها.
این کنترل ها به گمرکات امکان می دهد تا در صورت شناسایی تخلفات، اقداماتی نظیر جریمه، توقیف کالاها یا پیگرد قانونی را انجام دهند.

تشریفات گمرکی در تجارت بین المللی
تشریفات گمرکی در چارچوب تجارت بین المللی به عنوان یکی از ارکان اصلی مدیریت و نظارت بر مبادلات تجاری بین کشورها شناخته می شود. این فرآیندها از طریق ایجاد سازوکارهای قانونی و اداری دقیق، نقش حیاتی در تضمین روانی و امنیت جابجایی کالاها و رعایت الزامات قانونی و مالی کشورها ایفا می کنند. در ادامه، نقش ها و اهمیت تشریفات گمرکی با عمق بیشتر و با استفاده از اصطلاحات تخصصی تر مورد بررسی قرار می گیرد:
۱. تسهیل جریان تجارت بین المللی
تشریفات گمرکی به عنوان یک ساختار نهادی، بستر لازم برای تسهیل فرآیندهای واردات و صادرات را فراهم می آورند. از طریق تدوین و اجرای پروتکل های استاندارد، که اغلب بر اساس توصیه های سازمان جهانی گمرک (WCO) طراحی شده اند، این تشریفات به کاهش موانع تجاری و تسریع در پردازش محموله های بین المللی کمک می کنند. سامانه های الکترونیکی پیشرفته که برای خودکارسازی فرآیندها به کار گرفته می شوند، به کاهش زمان توقف کالاها در مرزها و در نتیجه بهبود سرعت زنجیره تأمین جهانی منجر می شوند. این اقدامات به طور مستقیم در کاهش هزینه های تجاری و افزایش رقابت پذیری اقتصادی نقش دارند.

۲. نظارت و مدیریت جابجایی کالاها در مرزها
تشریفات گمرکی نقش حیاتی در نظارت و کنترل دقیق بر جابجایی کالاها از طریق مرزهای بین المللی ایفا می کنند. این نظارت شامل مراحل مختلفی از جمله ارزیابی اسنادی، بازرسی های فیزیکی و استفاده از تکنولوژی های پیشرفته مانند اسکنرها و سامانه های ردیابی است. هدف اصلی این نظارت ها، تضمین انطباق کالاها با مقررات گمرکی و تجاری، جلوگیری از قاچاق و مبارزه با ورود کالاهای غیرقانونی است. این فرآیندها همچنین به حفاظت از بازارهای داخلی و تأمین سلامت و امنیت عمومی کمک می کنند.

۳. اطمینان از رعایت قوانین و مقررات تجاری و مالی
تشریفات گمرکی به عنوان ابزار اجرایی دولت ها در نظارت بر رعایت قوانین و مقررات تجاری و مالی عمل می کنند. این فرآیندها شامل ارزیابی دقیق اطلاعات ارائه شده توسط تجار، بررسی صحت اظهارنامه های گمرکی و تضمین انطباق با توافق نامه ها و استانداردهای بین المللی است. این اقدامات به تضمین شفافیت در فعالیت های تجاری، جلوگیری از تقلب و حمایت از منافع اقتصادی کشورها کمک می کند. علاوه بر این، تشریفات گمرکی در بررسی دقیق اسناد و اطلاعات مالی، نقش مهمی در جمع آوری درآمدهای گمرکی و مالیاتی دارند.

۴. حفاظت از منافع اقتصادی کشورها
یکی از اصلی ترین وظایف تشریفات گمرکی، حفاظت از منافع اقتصادی کشورها است. از طریق اعمال تعرفه ها، عوارض گمرکی و محدودیت های تجاری، دولت ها می توانند از صنایع داخلی در برابر رقابت ناعادلانه خارجی حمایت کنند. این اقدامات همچنین به مهار واردات کالاهای یارانه ای یا دامپینگ که ممکن است بازارهای داخلی را تحت تأثیر منفی قرار دهند، کمک می کنند. تشریفات گمرکی با مدیریت دقیق فرآیندهای ورود و خروج کالاها، به دولت ها امکان می دهند که از طریق جمع آوری صحیح درآمدهای گمرکی و مالیاتی، منابع مالی لازم برای توسعه اقتصادی را تأمین کنند.

۵. جلوگیری از ورود کالاهای غیرقانونی و تهدیدات امنیتی
تشریفات گمرکی نقش برجسته ای در مقابله با ورود کالاهای غیرقانونی و تهدیدات امنیتی دارند. از طریق ایجاد سیستم های نظارتی و بازرسی پیشرفته، گمرکات قادرند کالاهایی را که ممکن است تهدیدی برای امنیت ملی یا سلامت عمومی باشند، شناسایی و متوقف کنند. این کالاها می توانند شامل مواد مخدر، سلاح های غیرمجاز، کالاهای تقلبی و سایر موارد خطرناک باشند. همچنین، تشریفات گمرکی در جلوگیری از تروریسم، قاچاق انسان و سایر جرایم سازمان یافته که ممکن است از کانال های تجاری بین المللی بهره برداری کنند، نقش اساسی دارند.

۶. تسهیل تبادل اطلاعات و شفافیت در عملیات تجاری
یکی از جنبه های کلیدی تشریفات گمرکی، تسهیل تبادل اطلاعات بین سازمان های گمرکی، تجار و سایر نهادهای مرتبط است. با بهره گیری از سیستم های تبادل اطلاعات الکترونیکی و یکپارچه سازی داده ها، گمرکات می توانند اطلاعات دقیق و به روز در مورد محموله ها، ارزش گذاری کالاها، و اسناد تجاری را به سرعت دریافت و پردازش کنند. این شفافیت اطلاعاتی به کاهش تخلفات تجاری و افزایش انطباق با مقررات کمک می کند و همچنین زمینه را برای همکاری های بین المللی مؤثرتر در حوزه گمرکی فراهم می سازد.

در مجموع، تشریفات گمرکی به عنوان ستون فقرات سیستم تجارت بین المللی، نه تنها به تسهیل و روان سازی جریان کالاها در مرزها کمک می کنند، بلکه از منافع اقتصادی، امنیتی و بهداشتی کشورها نیز به طور مؤثر محافظت می کنند. این فرآیندها از طریق ایجاد و اعمال چارچوب های قانونی دقیق، استفاده از تکنولوژی های پیشرفته و ارتقاء شفافیت و همکاری بین المللی، به دولت ها و نهادهای نظارتی امکان می دهند که تجارت قانونی را تقویت و تجارت غیرقانونی را مهار کنند.

سازمان جهانی گمرک (World Customs Organization - WCO) به عنوان یک نهاد بین المللی تخصصی، مسئولیت ایجاد هماهنگی، تدوین استانداردها و یکپارچه سازی مقررات گمرکی در سطح جهانی را بر عهده دارد. این سازمان با مأموریت اصلی خود در جهت تسهیل تجارت بین المللی و تضمین امنیت زنجیره تأمین جهانی، به عنوان مرجع اصلی در توسعه و اجرای فرآیندها و رویه های گمرکی پیشرفته شناخته می شود. در ادامه، به بررسی تخصصی تر نقش ها و مسئولیت های این سازمان پرداخته می شود:
۱. هماهنگی و یکپارچه سازی مقررات گمرکی جهانی
سازمان جهانی گمرک (WCO) به عنوان نهاد مرکزی در حوزه گمرک، نقش اصلی در تدوین و ترویج استانداردهای بین المللی گمرکی ایفا می کند. این استانداردها با هدف همگن سازی و یکپارچه سازی رویه های گمرکی در کشورهای عضو، به کاهش ناهمگونی های قانونی و بهبود شفافیت در تعاملات تجاری کمک می کنند. WCO از طریق انتشار مجموعه ای از کنوانسیون ها، دستورالعمل ها و توصیه نامه های اجرایی، زمینه ساز همکاری نزدیک میان گمرکات کشورها و تسهیل فرآیندهای تجارت قانونی در سطح جهانی می شود.

۲. توسعه و اجرای رویه های پیشرفته گمرکی
یکی از وظایف کلیدی WCO، توسعه و پیاده سازی سیستم ها و رویه های گمرکی پیشرفته است که به گمرکات کشورها امکان می دهد تا فرآیندهای خود را بهینه سازی و خودکارسازی کنند. این سازمان با تأکید بر استفاده از فناوری های نوین، نظیر سامانه های اظهارنامه الکترونیکی، سیستم های یکپارچه مدیریت گمرکی و ابزارهای تحلیلی داده ها، به تسریع و تسهیل فرآیندهای گمرکی و کاهش زمان انتظار کالاها در مرزها کمک می کند. این اقدامات مستقیماً به کاهش هزینه های عملیاتی و افزایش بهره وری اقتصادی در تجارت بین المللی منجر می شود.

۳. تسهیل تجارت قانونی و ایمن
سازمان جهانی گمرک با تدوین و ترویج استانداردهای جامع ایمنی و امنیتی، نقشی حیاتی در تضمین سلامت و امنیت زنجیره تأمین جهانی ایفا می کند. یکی از مهم ترین ابتکارات WCO در این زمینه، "چارچوب استاندارد SAFE" است که به گمرکات کشورها ابزارهای لازم برای مقابله با تهدیدات امنیتی و پیشگیری از ورود کالاهای غیرقانونی و مخاطره آمیز به قلمروهای گمرکی را ارائه می دهد. این چارچوب همچنین بر بهبود جریان اطلاعات میان نهادهای ذی ربط و تقویت همکاری های بین المللی در زمینه امنیت تجارت تأکید دارد.

۴. ابزارهای مفهومی و واژه نامه بین المللی اصطلاحات گمرکی
یکی از منابع حیاتی ارائه شده توسط WCO، "Glossary of International Customs Terms" است. این واژه نامه به عنوان یک مرجع تخصصی و جامع، تعریفات دقیق و استانداردی از اصطلاحات گمرکی و مفاهیم مرتبط با تجارت بین المللی ارائه می دهد. این واژه نامه برای استفاده مقامات گمرکی، تجار و سایر ذینفعان، به منظور ارتقاء درک مشترک و کاهش اختلافات مفهومی در محیط های چندملیتی طراحی شده است. با تکیه بر این ابزار، ارتباطات بین المللی در حوزه گمرک به طور قابل توجهی تسهیل می شود.

۵. تضمین اجرای صحیح تشریفات گمرکی
تشریفات گمرکی، به عنوان یکی از مفاهیم کلیدی در چارچوب فعالیت های WCO، به مجموعه ای از رویه های قانونی و اداری اشاره دارد که برای تضمین رعایت کامل مقررات گمرکی توسط واردکنندگان، صادرکنندگان و سایر فعالان اقتصادی به کار گرفته می شوند. این رویه ها شامل ارزیابی دقیق کالاها، کنترل اسناد، محاسبه و وصول عوارض گمرکی و مالیات ها، و نظارت بر انطباق با الزامات امنیتی و تجاری است. WCO با ارائه راهکارها و استانداردهای بین المللی، کشورهای عضو را در اجرای مؤثر و دقیق این تشریفات حمایت می کند و به تسهیل جریان کالاها در تجارت جهانی یاری می رساند.

۶. ارائه آموزش و تقویت ظرفیت های گمرکی
علاوه بر تدوین استانداردها، WCO نقش بسزایی در ارتقاء ظرفیت های فنی و حرفه ای گمرکات کشورهای عضو دارد. این سازمان از طریق برنامه های آموزشی تخصصی، کارگاه های فنی و پروژه های همکاری بین المللی، به توسعه دانش و مهارت های کارکنان گمرکات کمک می کند. این فعالیت ها نه تنها به بهبود عملکرد گمرکات و افزایش کارایی عملیات گمرکی منجر می شود، بلکه به ارتقاء سطح انطباق با مقررات بین المللی و تقویت قابلیت های کشورها در مدیریت تجارت قانونی و امن کمک می کند.

سازمان جهانی گمرک (WCO) با ایفای نقش کلیدی خود در هماهنگی و استانداردسازی مقررات گمرکی در سطح جهانی، به عنوان یکی از عوامل اساسی در تسهیل و تنظیم تجارت بین المللی شناخته می شود. از طریق توسعه و ترویج رویه های گمرکی پیشرفته، ارائه ابزارهای مفهومی و استانداردهای امنیتی، و حمایت از آموزش و تقویت ظرفیت های گمرکی، WCO به کشورها کمک می کند تا فرآیندهای گمرکی خود را به صورت کارآمد، شفاف و امن مدیریت کنند. این سازمان با ارتقاء همکاری های بین المللی و هماهنگی در سطح جهانی، به بهبود عملکرد و کارایی سیستم های گمرکی و حمایت از تجارت سالم و پایدار در سراسر جهان یاری می رساند.

تشریفات گمرکی (Customs Formalities) به عنوان یکی از ارکان اصلی سیستم های گمرکی، نقش اساسی و چندجانبه ای در مدیریت و نظارت بر مبادلات تجاری بین المللی ایفا می کند. این فرآیندها شامل مجموعه ای از رویه ها، مقررات و اقدامات قانونی و اداری است که هنگام ورود و خروج کالاها از مرزهای یک کشور به منظور تضمین رعایت دقیق مقررات گمرکی و مالیاتی اجرا می شوند. در زیر، نقش تشریفات گمرکی در گمرک به صورت جامع تر و با استفاده از واژگان تخصصی تر تشریح شده است:
۱. تضمین اجرای دقیق قوانین و مقررات گمرکی
تشریفات گمرکی به عنوان سازوکارهای قانونی، ابزاری کارآمد برای گمرکات فراهم می کنند تا اطمینان حاصل شود که کلیه کالاهای وارداتی و صادراتی با توجه به قوانین و مقررات ملی و بین المللی به درستی ارزیابی و پردازش می شوند. این مقررات شامل تعرفه های گمرکی، قوانین تجاری، محدودیت ها و ممنوعیت های وارداتی و صادراتی و سایر الزامات قانونی است. از این طریق، گمرکات نقش نظارتی خود را به طور مؤثر اعمال می کنند و کنترل دقیقی بر تمامی جریان های تجاری بین المللی دارند.

۲. ارزیابی و وصول عوارض و مالیات ها
یکی از وظایف بنیادین تشریفات گمرکی، ارزیابی دقیق و محاسبه عوارض و مالیات های مربوط به کالاهای وارداتی است. این فرآیند شامل تعیین ارزش گمرکی کالاها، اعمال تعرفه های گمرکی و وصول مالیات های مربوطه، نظیر مالیات بر ارزش افزوده (VAT) و سایر عوارض قانونی است. تشریفات گمرکی از این طریق به عنوان یکی از منابع اصلی درآمدزایی برای دولت ها عمل می کنند و نقش حیاتی در تأمین منابع مالی دولت ها ایفا می کنند.

۳. کنترل و بازرسی کالاها
تشریفات گمرکی شامل فرآیندهای نظارت و بازرسی دقیق بر کالاهای وارداتی و صادراتی است تا از مطابقت آن ها با اظهارنامه های گمرکی و جلوگیری از هرگونه تخلف یا قاچاق اطمینان حاصل شود. این بازرسی ها ممکن است شامل استفاده از تکنولوژی های پیشرفته نظیر اسکنرهای ایکس ری، سیستم های شناسایی مواد شیمیایی و بازرسی های دستی توسط مأموران گمرکی باشد. هدف اصلی این بازرسی ها، جلوگیری از ورود کالاهای غیرقانونی یا خطرناک و حفاظت از امنیت ملی و سلامت عمومی جامعه است.

۴. تسهیل تجارت بین المللی
تشریفات گمرکی نقش کلیدی در تسهیل فرآیندهای تجارت بین المللی ایفا می کنند. از طریق ساده سازی رویه های گمرکی و به کارگیری سامانه های الکترونیکی پیشرفته، گمرکات می توانند زمان ترخیص کالاها را کاهش داده و جریان آزادانه تر و سریع تری را برای کالاها در مرزها فراهم کنند. این تسهیل گری به طور مستقیم به کاهش هزینه های تجاری برای شرکت ها و تجار منجر می شود و رقابت پذیری اقتصادی کشورها را در سطح جهانی افزایش می دهد.

۵. حفاظت از اقتصاد ملی
تشریفات گمرکی به عنوان ابزاری برای حفاظت از منافع اقتصادی کشورها عمل می کنند. از طریق اعمال تعرفه های حفاظتی، عوارض ضد دامپینگ و محدودیت های وارداتی، دولت ها می توانند از صنایع داخلی در برابر رقابت ناعادلانه خارجی محافظت کنند. این اقدامات همچنین به جلوگیری از ورود کالاهای تقلبی و حمایت از حقوق مالکیت فکری کمک می کنند، که به نوبه خود، از سلامت بازار داخلی و پایداری اقتصادی کشورها حمایت می کند.

۶. نظارت بر انطباق با استانداردهای بین المللی
گمرکات از طریق تشریفات گمرکی به طور مستمر بر انطباق با مقررات و استانداردهای بین المللی نظارت دارند. این انطباق شامل رعایت توافق نامه های تجاری بین المللی، مقررات سازمان تجارت جهانی (WTO)، و استانداردهای تعیین شده توسط سازمان جهانی گمرک (WCO) است. این نظارت دقیق باعث تسهیل تجارت بین المللی، کاهش موانع تجاری و افزایش شفافیت در مبادلات تجاری می شود.

۷. تضمین امنیت زنجیره تأمین و مقابله با جرایم بین المللی
تشریفات گمرکی نقش محوری در حفاظت از زنجیره تأمین جهانی و مقابله با جرایمی مانند قاچاق مواد مخدر، سلاح، و کالاهای تقلبی ایفا می کنند. از طریق اعمال کنترل های امنیتی و نظارتی دقیق، گمرکات به طور مؤثری از ورود کالاهای غیرقانونی و تهدیدات امنیتی به داخل کشور جلوگیری می کنند. این اقدامات به ویژه در چارچوب برنامه های امنیتی مانند "چارچوب استاندارد SAFE" که توسط سازمان جهانی گمرک تدوین شده، اهمیت ویژه ای پیدا می کنند.

۸. افزایش شفافیت و بهبود انطباق با مقررات
تشریفات گمرکی از طریق ایجاد رویه های شفاف و کارآمد، نقش بسزایی در افزایش انطباق فعالان تجاری با قوانین و کاهش تخلفات تجاری دارند. شفافیت در فرآیندهای گمرکی، شامل اظهارنامه های گمرکی، ارزیابی و محاسبه مالیات ها و عوارض، و صدور مجوزهای ترخیص، موجب افزایش اعتماد بین فعالان اقتصادی و دولت ها می شود و فرآیندهای تجاری را بهبود می بخشد.

در نهایت، تشریفات گمرکی به عنوان یکی از اجزای اساسی سیستم های گمرکی، نه تنها ابزاری برای نظارت و کنترل تجارت بین المللی هستند، بلکه با تسهیل و تنظیم این تجارت، نقش مهمی در حمایت از اقتصاد ملی، حفظ امنیت جهانی و تسهیل جریان کالاها در بازارهای بین المللی ایفا می کنند. تشریفات گمرکی با برقراری تعادلی میان تسهیل تجارت و اعمال نظارت دقیق، به گمرکات این امکان را می دهند که به صورت کارآمد و مؤثر وظایف خود را انجام دهند و به تحقق اهداف اقتصادی و امنیتی کشورها کمک کنند.تشریفات گمرکی (Customs Formalities) در گمرکات ایران به عنوان مجموعه ای از فرآیندها، مقررات و اقدامات اجرایی تعریف می شود که به منظور کنترل، نظارت و مدیریت جریان کالاهای وارداتی و صادراتی به کار گرفته می شوند. این تشریفات با هدف تضمین رعایت دقیق قوانین تجاری، مالیاتی و امنیتی کشور تدوین شده و به نحوی طراحی شده اند که با الزامات بین المللی نیز هماهنگ باشند. در ادامه، نقش و اهمیت تشریفات گمرکی در ایران به طور تخصصی تر بررسی می شود:

۱. فرآیند اظهار کالا (Goods Declaration)
اولین و یکی از مهم ترین مراحل در تشریفات گمرکی ایران، فرآیند اظهار کالا است. تمامی واردکنندگان و صادرکنندگان موظف هستند کالاهای خود را از طریق سامانه جامع امور گمرکی ثبت و اظهار کنند. این سامانه به صورت الکترونیکی عمل کرده و اطلاعات دقیقی از جمله نوع کالا، ارزش، کشور مبدا و مقصد، و سایر جزئیات مرتبط را جمع آوری می کند. اظهارنامه گمرکی باید مطابق با قوانین و مقررات جاری تکمیل شود، زیرا هرگونه نقص یا اشتباه در آن می تواند منجر به تأخیر در ترخیص کالاها یا حتی اعمال جریمه های قانونی شود.

۲. ارزیابی و بازرسی (Assessment and Examination)
پس از ثبت اظهارنامه، گمرکات ایران فرآیند ارزیابی و بازرسی کالاها را آغاز می کنند. این ارزیابی شامل بررسی کامل اسناد و مدارک ارائه شده و در برخی موارد، بازرسی فیزیکی کالاها است. هدف از این ارزیابی ها، اطمینان از صحت اطلاعات اظهارشده و تطبیق کالاها با قوانین گمرکی و تجاری است. در گمرکات ایران، این فرآیند با استفاده از تجهیزات پیشرفته نظارتی و تحت نظارت مأموران گمرکی انجام می شود.

۳. محاسبه و پرداخت حقوق و عوارض گمرکی (Calculation and Payment of Customs Duties and Taxes)
یکی از اصولی ترین بخش های تشریفات گمرکی در ایران، محاسبه و وصول حقوق و عوارض گمرکی است. حقوق گمرکی بر اساس ارزش گمرکی کالاها که شامل قیمت کالا، هزینه حمل و نقل و بیمه می شود، تعیین می گردد. همچنین، مالیات بر ارزش افزوده (VAT) و سایر عوارض قانونی نیز به کالاها اعمال می شوند. واردکنندگان باید این مبالغ را پیش از ترخیص کالا به حساب های مربوطه واریز کنند. عدم پرداخت یا تأخیر در پرداخت می تواند منجر به تأخیر در فرآیند ترخیص یا تحمیل جریمه های مالیاتی شود.

۴. صدور مجوز ترخیص (Issuance of Release Authorization)
پس از تکمیل مراحل ارزیابی و پرداخت حقوق و عوارض گمرکی، گمرک ایران مجوز ترخیص کالاها را صادر می کند. این مجوز به واردکنندگان و صادرکنندگان اجازه می دهد که کالاهای خود را از گمرک خارج و به مقصد نهایی ارسال کنند. در برخی موارد، صدور این مجوز ممکن است نیازمند ارائه مدارک تکمیلی مانند گواهی های استاندارد، بهداشت یا مجوزهای دیگر باشد که بسته به نوع کالا و مقررات مربوطه متفاوت است.

۵. کنترل پس از ترخیص (Post-Clearance Audit)
یکی از وظایف مهم گمرکات ایران، اجرای کنترل های پس از ترخیص کالاها است. این فرآیند شامل بررسی مجدد اسناد، مدارک و کالاهای ترخیص شده به منظور اطمینان از انطباق با مقررات گمرکی و تجاری است. کنترل های پس از ترخیص به گمرک امکان می دهد تا هرگونه تخلف احتمالی را شناسایی و برخورد قانونی با آن انجام دهد. این کنترل ها همچنین به بهبود فرآیندهای گمرکی و افزایش انطباق با مقررات کمک می کند.

۶. رعایت مقررات ملی و تعهدات بین المللی (Compliance with National and International Regulations)
تشریفات گمرکی در ایران بر اساس قوانین و مقررات ملی از جمله قانون امور گمرکی و آیین نامه های اجرایی آن تنظیم شده اند. علاوه بر این، ایران به عنوان یکی از اعضای سازمان جهانی گمرک (WCO) و سازمان تجارت جهانی (WTO)، ملزم به رعایت استانداردها و توافق نامه های بین المللی نیز هست. این تعهدات شامل رعایت تعرفه های گمرکی، استانداردهای بهداشتی و امنیتی، و الزامات توافق نامه های تجاری بین المللی می باشد.

۷. بهره گیری از سامانه های الکترونیکی و یکپارچه سازی فرآیندها (Utilization of Electronic Systems and Process Integration)
یکی از تحولات قابل توجه در تشریفات گمرکی ایران، استفاده گسترده از سامانه های الکترونیکی نظیر سامانه جامع امور گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی است. این سامانه ها با هدف افزایش شفافیت و کارایی در فرآیندهای گمرکی طراحی شده اند و امکان ثبت اظهارنامه، پرداخت الکترونیکی عوارض و مالیات ها، و صدور مجوزهای ترخیص را به صورت یکپارچه فراهم می کنند. این فناوری ها نقش مهمی در تسریع امور گمرکی و کاهش هزینه های تجاری ایفا می کنند.

۸. اجرای سیاست های حمایتی و اقتصادی (Implementation of Protective and Economic Policies)
تشریفات گمرکی در ایران در راستای سیاست های حمایتی و اقتصادی دولت نیز عمل می کنند. این سیاست ها شامل اعمال تعرفه های ترجیحی برای کالاهای وارداتی از برخی کشورها، معافیت های گمرکی برای حمایت از صنایع خاص، و اجرای مقررات سخت گیرانه برای جلوگیری از قاچاق کالا و ارز است. این سیاست ها به تقویت تولید داخلی، توسعه صادرات و کنترل واردات غیرضروری کمک می کنند.

تشریفات گمرکی در ایران به عنوان یکی از ابزارهای کلیدی برای مدیریت و نظارت بر تجارت خارجی، نقش اساسی در حفظ و حمایت از اقتصاد ملی، ارتقاء شفافیت در فرآیندهای تجاری و تضمین امنیت مرزی ایفا می کنند. این تشریفات با رعایت دقیق قوانین ملی و تعهدات بین المللی، به کارگیری فناوری های نوین و بهره گیری از سامانه های یکپارچه، به تسهیل تجارت قانونی و جلوگیری از تخلفات گمرکی کمک می کنند. همچنین، این فرآیندها از طریق اجرای سیاست های حمایتی و اقتصادی، به تقویت صنایع داخلی و افزایش رقابت پذیری کشور در بازارهای جهانی یاری می رسانند.

بازگشت به فهرست