تشریفات گمرکی به مجموعه‌ای از قوانین، مقررات و فرآیند گفته می‌شود که برای ورود و خروج کالاها از کشور به منظور تضمین انطباق با مقررات قانونی و مالیاتی کشور مقصد انجام می‌گیرد.این تشریفات به منظور تنظیم و کنترل جریان کالاها در مرزها و مراکز گمرکی تعیین می‌شوند و هدف اصلی آن‌ها افزایش سرعت و شفافیت در تجارت بین‌المللی است.
تشریفات گمرکی برای انجام امور مختلفی مانند ترخیص کالا از گمرک و اخذ مجوزهای لازم برای واردات کالاهای خارجی به کار می‌روند.
تشریفات گمرکی شامل مجموعه‌ای از مراحل دقیق و حیاتی است که در زیر به تفصیل آمده‌اند:
ارائه اسناد و مدارک: این مرحله ابتدایی شامل تهیه و ارائه اسناد ضروری مانند فاکتور فروش، بارنامه، لیست بسته‌بندی، گواهی مبدأ و سایر مدارک مرتبط به مقامات گمرکی است. این اسناد برای تأیید اصالت و مشخصات کالاها ضروری هستند.
تنظیم اظهارنامه گمرکی: واردکننده یا صادرکننده موظف است اطلاعات کامل و دقیقی از کالاها، شامل مشخصات فنی، ارزش، وزن، تعداد و دیگر جزئیات مربوطه را در اظهارنامه گمرکی قید کند. این اطلاعات پایه‌ای برای تمامی مراحل بعدی فرآیند گمرکی هستند.
بازرسی و ارزیابی: در این مرحله، مقامات گمرکی ممکن است کالاها را بازرسی کرده و اطلاعات ارائه شده را با واقعیت تطبیق دهند. هدف از این بازرسی اطمینان از صحت اطلاعات اظهار شده و انطباق کالاها با مقررات گمرکی است. همچنین، این بازرسی به جلوگیری از ورود کالاهای ممنوعه یا غیرقانونی کمک می‌کند.
محاسبه و پرداخت عوارض و مالیات: پس از ارزیابی، مقامات گمرکی مبلغ عوارض و مالیات‌های مربوطه را محاسبه می‌کنند. این مبلغ بسته به نوع و ارزش کالاها متفاوت است و باید توسط واردکننده یا صادرکننده پرداخت شود تا فرآیند ترخیص ادامه یابد.
ترخیص کالا: در نهایت، پس از پرداخت عوارض و مالیات‌ها، مقامات گمرکی مجوز ترخیص کالاها را صادر می‌کنند. در این مرحله، کالاها می‌توانند از گمرک خارج شده و به مقصد نهایی حمل شوند. این مرحله نهایی، به معنی پایان موفقیت‌آمیز فرآیند گمرکی و ورود کالا به بازار مصرف است.
تشریفات گمرکی برای کالاهای صادراتی شامل مراحلی مشابه کالاهای وارداتی است. این مراحل به شرح زیر است:
تنظیم و ارائه اظهارنامه گمرکی: صادرکننده باید اطلاعات دقیق کالاها، شامل مشخصات، ارزش، وزن، تعداد و سایر جزئیات مربوطه را در اظهارنامه گمرکی قید و به مقامات گمرکی ارائه کند.
ترخیص کالا از گمرک: پس از انجام مراحل اداری و پرداخت هزینه‌های مربوطه، کالاها از گمرک ترخیص می‌شوند و صادرات نهایی انجام می‌گیرد. این مرحله شامل بازرسی‌های لازم توسط مقامات گمرکی نیز می‌شود.
صادرات موقت: در این نوع صادرات، کالاها به طور موقت به یک کشور ثالث ارسال می‌شوند و پس از انجام کارهای لازم، به کشور مبدا بازگردانده می‌شوند. این روش معمولاً برای نمایشگاه‌ها، تعمیرات یا مقاصد خاص دیگر استفاده می‌شود.
صادرات برای پردازش: در این مرحله، مواد اولیه به یک کشور ثالث صادر می‌شوند تا در آنجا پردازش شده و به محصول نهایی تبدیل شوند. پس از اتمام فرآیند پردازش، محصول نهایی مجدداً به کشور مبدا وارد می‌شود. این روش برای بهینه‌سازی هزینه‌های تولید و استفاده از امکانات پردازشی خاص کشورهای دیگر کاربرد دارد.
این مراحل با هدف تسهیل فرآیند صادرات، افزایش شفافیت و اطمینان از انطباق با مقررات گمرکی انجام می‌شوند، و نقش مهمی در تسهیل تجارت بین‌المللی و حمایت از تولیدات داخلی دارند.
تشریفات گمرکی برای واردات کالا شامل مراحل دقیق و متعددی است که باید به دقت انجام شوند تا کالا به صورت قانونی وارد کشور شده و ترخیص گردد. این مراحل به ترتیب عبارتند از:
ثبت سفارش:
ثبت سفارش در سامانه وزارت صنعت، معدن و تجارت.
اخذ مجوزهای لازم از نهادهای ذی‌ربط در صورت نیاز.
حمل و نقل کالا:
انتخاب روش حمل و نقل مناسب (دریایی، هوایی، زمینی یا ریلی).
عقد قرارداد با شرکت حمل و نقل.
دریافت اسناد حمل و نقل نظیر بارنامه
دریافت مدارک الزامی:
فاکتور فروش (Commercial Invoice).
لیست بسته‌بندی (Packing List).
گواهی مبدا (Certificate of Origin).
اسناد حمل و نقل شامل بارنامه.
بیمه‌نامه حمل و نقل (Cargo Insurance).
ورود کالا به گمرک:
اعلام ورود کالا به گمرک.
بررسی اولیه اسناد و کالای وارداتی توسط گمرک.
تکمیل اظهارنامه گمرکی:
تکمیل و ارائه اظهارنامه گمرکی به همراه اسناد مرتبط.
بررسی و بازرسی گمرکی:
ارزیابی اظهارنامه و اسناد توسط کارشناسان گمرکی.
بازرسی فیزیکی کالا در صورت نیاز توسط مأموران گمرک.
پرداخت مالیات و عوارض:
محاسبه و پرداخت مالیات‌ها و عوارض وارداتی.
دریافت قبض پرداختی از بانک.
ترخیص کالا:
صدور مجوز ترخیص توسط گمرک.
تنظیم قرارداد حمل و نقل داخلی برای انتقال کالا به مقصد نهایی.
حمل و نقل داخلی:
انتخاب روش حمل و نقل داخلی مناسب.
تحویل کالا به انبار یا مقصد نهایی.
نگهداری اسناد:
حفظ و نگهداری کلیه اسناد و مدارک مرتبط با واردات برای مدت زمان معین جهت بررسی‌های احتمالی آتی.
اجرای تشریفات گمرکی مستلزم رعایت دقیق و کامل قوانین و مقررات گمرکی است. عدم آگاهی کافی از این قوانین می‌تواند منجر به بروز مشکلات جدی و خسارات سنگین در فرایندهای گمرکی شود. بنابراین، بسیار ضروری است که این مراحل توسط متخصصان ماهر و آموزش‌دیده صورت پذیرد تا از وقوع هرگونه مشکلات جلوگیری شود و فرایند گمرکی به صورت روان و بدون نقص انجام گیرد.
