صاحب کالای تجاری در قانون امور گمرکی به کسی گفته می‌شود که مالک کالا باشد یا به نمایندگی از طرف مالک کالا عمل کند. بر اساس قانون امور گمرکی ایران، صاحب کالا کسی است که طبق اسنادی همچون فاکتور یا سیاهه خرید، پیش فاکتور، بارنامه، ثبت سفارش به عنوان گیرنده نهایی یا شخص وارد کننده معرفی شود به عبارتی دیگر مالک کالا باشد مانند فرد یا شرکتی که مالکیت کالا را در اختیار دارد یا نماینده قانونی مالک باشد مانند کسی که به نمایندگی از طرف مالک اصلی کالا، امور گمرکی و تشریفات واردات یا صادرات کالا را انجام می‌دهد این نماینده می‌تواند یک فرد حقیقی یا حقوقی باشد که با ارائه اسناد معتبر، نمایندگی خود را اثبات می‌کند و یا حق العمل کار گمرکی باشد مانند فرد یا شرکت دارای پروانه فعالیت از گمرک که به عنوان واسطه، امور گمرکی کالاها را به نیابت از صاحب کالا انجام می‌دهد.
وظایف و مسئولیت‌های صاحب کالا در قانون امور گمرکی
تنظیم و ارائه اظهارنامه گمرکی:
صاحب کالا موظف است اظهارنامه گمرکی را به صورت صحیح، دقیق و کامل تنظیم و به گمرک ارائه کند. این اظهارنامه باید شامل تمامی اطلاعات مربوط به کالا، از جمله مشخصات، ارزش، تعرفه‌های گمرکی و سایر جزئیات مرتبط باشد.
پرداخت هزینه‌ها و عوارض گمرکی:
صاحب کالا مسئولیت پرداخت تمامی هزینه‌ها و عوارض گمرکی مربوط به واردات یا صادرات کالا را بر عهده دارد. این هزینه‌ها شامل تعرفه‌های گمرکی، مالیات‌ها و سایر عوارض قانونی است.
ارائه اسناد و مدارک لازم:
صاحب کالا باید کلیه اسناد و مدارک مورد نیاز گمرک را به‌طور کامل و به‌موقع ارائه دهد. این مدارک شامل فاکتور تجاری، بارنامه، گواهی مبدأ، و سایر اسناد مرتبط با کالا می‌شود که برای تسهیل در فرایند ترخیص کالا ضروری هستند.
انجام تشریفات گمرکی:
صاحب کالا موظف است تمامی تشریفات و فرآیندهای گمرکی را مطابق با قوانین و مقررات گمرکی به انجام برساند. این تشریفات شامل بازرسی کالا، تعیین ارزش و تعرفه، و دریافت مجوزهای لازم است.
انطباق با مقررات:
صاحب کالا باید اطمینان حاصل کند که تمامی فعالیت‌های مربوط به واردات یا صادرات کالا با مقررات و دستورالعمل‌های گمرکی مطابقت دارد. هرگونه تخلف از این مقررات می‌تواند منجر به جریمه‌های قانونی و تأخیر در ترخیص کالا شود.
همکاری با مقامات گمرکی:
صاحب کالا باید در تمامی مراحل با مقامات گمرکی همکاری کند و در صورت نیاز، اطلاعات و اسناد اضافی را ارائه دهد. همکاری موثر با گمرک می‌تواند فرآیند ترخیص کالا را تسریع کند و از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری نماید.
حقوق صاحب کالا
درخواست رسیدگی مجدد:
صاحب کالا حق دارد در صورت وجود اختلاف در تعیین ارزش یا تعرفه گمرکی، درخواست رسیدگی مجدد نماید و از گمرک بخواهد که بررسی‌های بیشتری انجام دهد.
اعتراض به تصمیمات گمرکی:
صاحب کالا می‌تواند به تصمیمات گمرکی اعتراض کند و موضوع را به مراجع بالاتر گمرک یا مراجع قضایی ارجاع دهد تا بررسی مجدد صورت گیرد.
بهره‌مندی از تسهیلات و تخفیفات گمرکی:
صاحب کالا حق دارد از تسهیلات یا تخفیفات گمرکی که ممکن است بر اساس شرایط خاص برای کالاهای وارداتی یا صادراتی در نظر گرفته شود، بهره‌مند گردد.
با رعایت دقیق این وظایف و مسئولیت‌ها، صاحب کالا می‌تواند فرآیند واردات و صادرات را به‌طور موثر و بدون مشکلات قانونی انجام دهد.
مدارک لازم برای اثبات مالکیت کالای تجاری
برای اثبات مالکیت کالای تجاری و انجام تشریفات گمرکی، صاحب کالا باید اسناد معتبر و کاملی ارائه دهد. این اسناد برای تأیید مالکیت کالا و تسهیل فرآیند ترخیص کالا ضروری هستند. مدارک مورد نیاز عبارت‌اند از:
نسخه اصلی اسناد خرید (مانند فاکتور):
فاکتور تجاری (Commercial Invoice): این سند که توسط فروشنده صادر می‌شود، شامل اطلاعاتی مانند شرح کالا، مقدار، قیمت واحد، قیمت کل و شرایط پرداخت است. فاکتور تجاری به عنوان مدرک اصلی برای تأیید خرید و تعیین ارزش کالا استفاده می‌شود.
بارنامه (Bill of Lading):
بارنامه دریایی (Sea Bill of Lading): این سند توسط شرکت حمل و نقل دریایی صادر می‌شود و مالکیت کالا و شرایط حمل و نقل آن را نشان می‌دهد.
بارنامه هوایی (Airway Bill): سندی که توسط شرکت حمل و نقل هوایی صادر می‌شود و شامل جزئیات حمل و نقل هوایی کالا است.
بارنامه زمینی (Road/Rail Consignment Note): این سند توسط شرکت حمل و نقل زمینی صادر شده و اطلاعات حمل و نقل زمینی کالا را شامل می‌شود.
بیمه‌نامه (Insurance Certificate):
بیمه‌نامه حمل و نقل: این سند نشان‌دهنده بیمه کالا در طول حمل و نقل است و پوشش بیمه‌ای برای خسارت‌ها و ریسک‌های احتمالی در مسیر حمل و نقل را تضمین می‌کند.
گواهی مبدأ (Certificate of Origin):
گواهی مبدأ: این سند که توسط اتاق بازرگانی یا سازمان‌های مرتبط در کشور مبدأ صادر می‌شود، تأیید می‌کند که کالا در کشور مشخص شده تولید یا فرآوری شده است. این گواهی برای تعیین تعرفه‌های گمرکی و شرایط تجاری بین‌المللی اهمیت دارد.
ترخیصیه (Delivery Order):
ترخیصیه: سندی که توسط شرکت حمل و نقل یا نماینده آن صادر شده و نشان‌دهنده اجازه تحویل کالا به صاحب کالا یا نماینده قانونی او است. ترخیصیه معمولاً پس از پرداخت هزینه‌های حمل و نقل و انجام تشریفات گمرکی صادر می‌شود.
سایر اسناد مرتبط (مانند گواهی بهداشت):
گواهی بهداشت (Health Certificate): برای برخی کالاها مانند محصولات غذایی، دارویی و کشاورزی، این گواهی که تأیید می‌کند کالا از نظر بهداشتی مشکلی ندارد، الزامی است.
گواهی‌های دیگر: بسته به نوع کالا و مقررات گمرکی کشور مقصد، ممکن است اسناد دیگری نیز مورد نیاز باشد، از جمله گواهی ایمنی، گواهی انطباق با استانداردها، مجوزهای واردات و صادرات و سایر اسناد مرتبط.
اهمیت ارائه مدارک کامل و دقیق
ارائه اسناد کامل و دقیق برای اثبات مالکیت کالا و انجام تشریفات گمرکی بسیار حیاتی است. هرگونه نقص یا اشتباه در ارائه مدارک می‌تواند منجر به تأخیر در ترخیص کالا، جریمه‌های قانونی یا حتی بازگشت کالا شود. بنابراین، صاحب کالا باید با دقت تمامی مدارک لازم را تهیه و به گمرک ارائه کند تا از بروز مشکلات جلوگیری نماید.
حقوق صاحب کالا در قانون امور گمرکی
صاحب کالا در قانون امور گمرکی از حقوقی برخوردار است که به او امکان می‌دهد از تصمیمات گمرکی تجدیدنظر و از تسهیلات قانونی بهره‌مند شود. این حقوق به شرح زیر است:
درخواست رسیدگی مجدد:
حق بررسی مجدد: در صورت بروز اختلاف در تعیین ارزش یا تعرفه گمرکی، صاحب کالا حق دارد درخواست رسیدگی مجدد نماید. این درخواست می‌تواند شامل بررسی مجدد اسناد و مدارک، بازبینی روش‌های ارزیابی و تجدیدنظر در تصمیمات اولیه گمرک باشد. این حق تضمین می‌کند که هرگونه اشتباه یا ناهماهنگی در فرآیند ارزیابی گمرکی مورد بازبینی قرار گیرد و اصلاح شود.
اعتراض به تصمیمات گمرکی:
حق اعتراض: صاحب کالا حق دارد به هرگونه تصمیم گمرکی که به نظر او ناعادلانه یا نادرست است، اعتراض کند. این اعتراض می‌تواند به مراجع بالاتر گمرک یا مراجع قضایی ارجاع شود. فرایند اعتراض به صاحب کالا اجازه می‌دهد تا دلایل خود را بیان کند و مدارک جدیدی ارائه دهد که ممکن است تصمیم گمرک را تغییر دهد.
استفاده از تسهیلات و تخفیفات گمرکی:
بهره‌مندی از تسهیلات و تخفیفات: صاحب کالا می‌تواند از تسهیلات یا تخفیفات گمرکی که بر اساس شرایط خاص برای کالاهای وارداتی یا صادراتی در نظر گرفته شده است، بهره‌مند شود. این تسهیلات ممکن است شامل تخفیف در تعرفه‌ها، تسهیل در فرآیندهای گمرکی، یا معافیت‌های مالیاتی باشد که با هدف تسهیل تجارت و کاهش هزینه‌های واردات و صادرات ارائه می‌شود.
ضرورت آشنایی با قوانین و مقررات گمرکی
برای بهره‌مندی کامل از این حقوق، صاحب کالا باید با قوانین و مقررات گمرکی آشنا باشد و به آن‌ها پایبند بماند. این آشنایی نه تنها به صاحب کالا کمک می‌کند تا از حقوق خود به طور کامل استفاده کند، بلکه باعث می‌شود فرآیندهای گمرکی به طور روان و بدون مشکل انجام شود. آگاهی از قوانین و مقررات به صاحب کالا امکان می‌دهد تا به صورت مؤثر و کارآمد کالاهای خود را وارد یا صادر کند، هزینه‌ها را کاهش دهد و از بروز مشکلات قانونی جلوگیری نماید.
